Sandık Kurulu Başkanının Görevleri

Bu yazımda sandık kurulu başkanının görevlerini ve sandık başkanının yapması gerekenleri anlatacağım. 2019 yerel seçimlerinde başkan olarak görev yaptım ve tecrübelerimi sizlere kafanızı karıştırmadan basit bir şekilde aktarmak istiyorum.

2019 yerel seçiminden yıllar sonra yazımı okuyanlar bu bilgiler eski işime yaramaz diye düşünmesin; sandık kurulu başkanının görevleri tüm seçimlerde hemen hemen aynıdır.

Başkanlık talebim olmamasına rağmen 31 Mart 2019 yerel seçimlerinde re’sen sandık kurulu başkanı yapıldım. (Sanırım seçimde uğraş çok diye kimse talep etmemiş.) Daha önce memur üye olarak üç kez görev aldım. Geçmiş yıllarda bulunduğum sandıktaki başkanlar burası sana emanet deyip arkadaşlarıyla çay içmeye gittikleri için başkanlığa aşinalığım vardı.

Sandık kurulu başkanı olarak bu yazıyı okuyorsanız hayırlı olsun, Allah utandırmasın. YSK tarafından verilen eğitime katıldığınızı/katılacağınızı düşünerek detaylara boğmadan gayet nokta atış şekilde yapmanız gerekenleri anlatacağım. Yaptım-ettim ben diliyle anlattığıma takılmayın, yapmanız gereken görevleri öğrenmeye çalışın.

Hadi başlayalım…

# Cumartesi günü -seçimden bir gün önce-  bina sorumlunuz (muhtemelen görev yapacağınız okulun müdürü) ile görev yapacağınız okulda buluşup sınıfınızı ve kurulan alanı görmeniz gerekmektedir. Bina sorumlusu siz gelmeden önce oy kullanılacak seçim kabinlerini hizmetlilere kurdurmuş olacaktır. Hizmetliler sınıfın sıralarını bile kenara çekiyor; fiziksel olarak yapmanız gereken hiçbir iş kalmıyor. Yapmanız gereken tek şey gidip görev yapacağınız sınıf hazır mı diye kontrol etmek… Cumartesi günü imza yok, tekrarlıyorum sadece kontrol…

# Pazar günü en geç 07.00’da sandığınızın başında olmalısınız. Ben 06:20 gibi okulun içerisinde bina sorumlusunu buldum. YSK tarafından verilen çuvalın içinden çıkacak olan birtakım eşyaları gösteren tutanağı imzalayarak çuvalımı teslim aldım. Vakit kaybetmeden sorumlu olduğum sınıfa çıktım.

# İlk iş olarak sağı solu kontrol ettim. Işıkları açtım, ortamı havalandırdım. Seçim sandığımın kapağını kapattım. !MÜHÜRLEMEDİM! Üyelerimin gelmesini bekledim.  Bu süreçte mühürlü çuvalımı kesinlikle açmadım.

# Benimle birlikte 3 üyenin daha gelmesiyle toplamda 4 kişilik bir sandık kurulu oluştu. Diğer arkadaşları beklemeden yemin metnini okutturdum.

# YSK diyor ki: Sandık kurulu 4 kişi oluştuğu an 07.00’ı beklemeden işlere başlayabilirsin. 07.00’ı beklemek zorunda değiliz! Toplamda 4 kişi olunca işler başlayabilir. 138 sayılı genelgeye göre hareket ettiğim için itiraz eden partililere ilgili maddeyi okutturarak susturdum.

# Yemin metninin ardından seçim sandığının boş olduğunu ve çuvalın mühürlü olduğunu herkese gösterdim. Çuvalı hemen açarak içerisinden çıkan malzemeleri ve pusulaları masanın üzerine üyelerime göstererek yığdım. Oy pusulaları ve zarfların hiçbirinin açılmadığını sıfır olduğunu herkese gösterdim. Buradaki amacım daha sonraki itirazları önlemekti.

# Memur üyeye mühür, ıstampa ve ıstampa mürekkebini verdim. Diğer partili üyelere her oy pusulasından ve zarftan 100’er tane olmak üzere ayrı ayrı ayırmalarını söyledim. 100’erli gruplar halinde oy pusulaları ve zarfları istifledikten sonra memur üyeye vererek mühürlenmesini sağladılar.

# Zarf ve oy pusulalarını saymaya bence gerek yok. 100’erli halde gruplandığı için toplam sayısı mühürleme işleminden sonra ortaya çıkacak. 100 – 100 – 100 ve sonunda kalan 59 toplamda 359 adet zarf olduğu ya da oy pusulasının olduğunu gösterir. Sabah sabah insanları ve kendinizi kasmanın anlamı yok. Karar size kalmış.

# Bu arada sandık kurulundaki arkadaşlar yukarıda anlattığım işlemleri yaparken sandığı mühürledim.

# YSK’nın talimatlarına göre uyarı levhalarını sandık çevresine astım. Sandığımı ok işaretleriyle gösterir kağıtları okulun girişine yapıştırdım.  Seçmen listesini sınıfın girişine astım. Masamın üzerinde gerekli gereksiz şeyleri düzenledim. Çuvaldan eksik malzeme çıktı mı onlara göz attım.

# Memur üyenin mühürlediği 100’erli grupları masama alıp tam 100’lü olmuş mu diye kontrol ettim. 100’den eksik veya fazla çıkabilir. Sizden kaçmazsa sayıları tutturma konusunda sıkıntı yaşamazsınız. Bu arada 100’lü grupları mühürleme işlemi bittikten sonra düzgünce arkadaşlara vermek üzere masama yerleştirdim. Mührü torbasına koyup cebime sakladım. Ortada kalırsa kaybolma riski var!

# Memur üyeme seçmenlere imzalatması için imza listesini verdim. Bir üyeye kimlik kontrol ve seçmen kağıdının paraf işini verdim.  Diğer 2 üyeme zarf, oy pusulası ve tercih mühürlerini seçmenlere vermeleri konusunda görevlendirme yaptım.  İlk olarak partili üyeye kimlik veriliyor, o yanındaki memur üyeye listeden kontrol ettirip (ismi var mı, tc tutuyor mu vs.) zarf, pusula ve tercih mührünü almaları için arkadaşlara yönlendiriyor. Diğer 2 üye zarf, pusula ve tercih mührünü veriyor. Vatandaş kabinde oyunu kullandıktan sonra tercih mührünü sorumlu üyelere verip oyunu sandığa atıyor. Kimliği iade edilmeden önce seçmen listesinden adı bulunarak memur üye tarafından imza attırılıyor. Bu arada memur üyenin yanındaki üye, seçmen kağıdına paraf atıyor. Vatandaş bu şekilde düzgünce sınıfı terk ediyor. SİSTEM BU! Mantıklı buluyorsanız bu sistemi kullanın ya da kendinize sistem oluşturun.

# Sandık kurulu tutanak defterinin ilgili yerlerini doldurun. Hepsi hazır, boşlukları dolduracaksınız. Kalan kısımlarının doldurulmasını ve imzalamayı en sona bırakın!

# Engeli olmayan ve akrabasıyla girmek istemeyenleri içeri sokmadım. Üzerime yürüyenlerin üzerine yürüdüm asla çekinmedim.  Zaten hemen geri vites yapıyorlar. Sorumlu polisi aramam ve gelmesi 1 dakikalık süreçti. Okuma yazma bilmiyorum diyenlere talep etmeleri halinde oy pusulası üzerinden telkinde bulunmadan partilerin ismini okudum.  Kabinden kabine ya da sınıf içerisinde telkinde bulunanları tutanak tutmakla korkutup pasifize ettim. Aksi durumda işin cılkı çıkacaktı. Özetle başkan olarak insanların seçme hakkını 138 sayılı genelgeye uygun olarak kullanmasını sağladım.

# Memur üye oy kullanmayan vatandaşın yerine başkasının imzasını attırmış. Bir şekilde hata yapmış; imzayı kaydırmış olabilir, benzer soyada sahip olanın yerine attırmış olabilir.  Diğer benzer soyadı olan gelmemiştir. (Seçmen önceden oy kullanmış olsa seçmen kağıdında parafımız olurdu ayrıca imzası da değişik) Seçimin bitmesine 5 dakika var. En az 20 kişi benimle tartışıyor ve ortam kaos… Ne yapacağımı bilmeme rağmen İlçe Seçim Kurulunu aradım ve telefonun sesini hoparlöre alarak herkesin duymasını sağladım. ”İmzanın yanına imza açılıp tutanak tutulmalı” sözünü herkes duydu. Aynısını uyguladım ve hepsini susturdum.

# 16.00’dan sonra oy verme işlemi hafiflediği için artan zarf, pusula, toplam imzayı not aldım. İnsanlar geldikçe artan-azalanı not almaya devam ettim. Sayım döküm sırasında sayılar gerekli olduğu için bunları 17.00’dan sonraya bırakmayın çok zaman kaybettiriyor.

# Yine 16.00 civarı sayım-döküm cetvelleri ve oyların sonucunun yazılacağı kağıtların altına üyelere isim yazdırdım. Son anda isim yazmak bile zulüm geleceği için bunu önceden yapmak çok büyük avantaj sağlıyor. SAKIN İMZA ATTIRMAYIN. Sadece isim yazdırın! İmza ve mühür en son… Bunu yaparak kargaşa yaşanmasını önleyerek zaman kazanıyorsunuz.

Oy verme işlemi bittikten sonra:

# 17.00 itibariyle seçimin bittiğini yüksek sesle ilan edin. 17.00’da kapıda oy vermek için bekleyen varsa kimliği alıp oy kullanmasını sağlayın.

# Dışarıda asılı seçmen listesini alıp çuvalın içine atın. TERCİH-EVET mührünü ve memur üyenize verdiğiniz seçmen imza listesini alıp dönüş zarfına koyun. Mührü kesesine koyarak cebinize saklayın. (İlerleyen saatlerde mühürlemek için ara ara cebinizden çıkarırsınız.)

# Oy sayımına geçmeden önce partililerin izlemesi için alan oluşturun ve kapıyı açık bırakın. Sandık kurulu için alan belirleyin, masa-sıra yerleştirin ve yakınınıza gelmemeleri için engel koyun. Herkesi yüksek sesle uyarın. Belki biraz gerici bir öneri gelecek ama minik diktatör olmanız gerekiyor. İnsanlar genelgeden, bilgiden yoksun. Her şeye itiraz edip konuşurlar, onlar yüzünden sağlıklı şekilde çalışamazsınız. Önerimi dikkate almanızı tavsiye ediyorum.

# Sandığın mührünü koparıp işe başlama vakti! Zarfları sandıktan alıp 20’şerli halde sıranın üzerine dizmelerini isteyin. Daha sonra toplam sayıyı bulsunlar. 2. Kez yüksek sesle siz sayın. Sandıktan çıkan toplam zarf sayısı 247 adetti. İmza sayısı da 247’ydi. Doğal olarak zarflardan herhangi birini yok etmeme gerek kalmadı.

# Zarfları tekrar sandığın içine atın. Memur üye zarfları dikkatli açarak size uzatsın. Sizde ters olarak istifleyin. İnsanlara en son göstereceksiniz.

# Memur üye zarfları açınca oy pusulalarına dikkat edin. Aynı oy pusulası varsa o pusula grubu geçersiz.  Zarftan çıkan diğer pusulalar geçerli. Örneğin; muhtar birden fazla çıktı, direk geçersiz olarak kenara ayırdım. İki tane büyükşehir oy pusulası çıkan zarfta direkt büyükşehir pusulalarını mükerrer geçersiz diye kenara ayırdım. (İki tane aynı oy pusulasından çıkmaması gerekiyor ama sandık kurulu üyelerinin dikkatsizliği nedeniyle vatandaşa iki tane verilmiş!)

# İstif işlemi bittikten sonra zarfları kenara ayırın. İki üyeye sayım döküm cetvelini verin, söylediğiniz oyları parti alanına işaretlesinler. İstiflediğiniz oyları ya siz okuyun ya memur üyeye okutun.

# Geçersiz oy konusunda tartışma çıkarsa kurul olarak oylama yapın. En çok oy olan tarafın dediği olur, eşitlik varsa başkanın oy verdiği tarafın dediği olur.

# Oy pusulaları sabah sehven mühürlenmemişse bunlar kesinlikle geçerlidir. 138 sayılı genelgenin 42.maddesini iyi okuyun.

42/f oy pusulalarını hangi durumlarda geçersiz kılınmaz kısmı: Yetkili seçim kurulları tarafından gönderilen ve Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu filigranı bulunan oy pusulalarının arkasının sandık kurullarının ihmaliyle mühürlenmemiş olması.

Yaklaşık 30 kişiyle yüksek sesle tartıştım, genelgedeki maddeyi okudum ve kabul ettirdim. Sandık kurulu üyeleri ilk defa görev yapınca yanlış yapabiliyor. Birkaç mühürsüz pusula normal… Olmaması gerekiyor ama olabiliyor.

# Oy pusulalarını okumaya başladığınızda parti isimlerini uzun olarak söyleyin ya da söyletin. Parti kısaltması yapmak bazen hakaret olarak algılanıp tartışma yaratabilir.

# Oy pusulalarını okudukça cetvele işlendiğine arada bakın. İki üyenin birbiriyle aynı sayıda işaretlemesi gerekiyor. Her 20 okumada bir eşit gidiyor mu diye kontrol ettirin.

# Oy pusulalarını okumayı bitirdikten ve döküm cetveli eşit çıkmasının ardından son olarak ilan edeceğiniz formu doldurun. Ne yazacağınız zaten formda belirtilmiş. Bir zahmet oradaki hesabı tutturun. Bu aşamada hesabı tutturamazsanız ilçe seçim kurulunda tekrar hesap yapmanızı isterler. Ekstra uğraşmak istemiyorsanız bu kısma özen gösterin. Hemen bitmesi için acele etmeyin. Geç olsun doğru olsun. (Bu demek değildir ki ağır olun, sadece abartı hızlı yapmayın.)

# Doldurduğunuz formu yüksek sesle ilan edin. Partililere birer nüsha vermek, çuvalın en altına bir tane ve dönüş zarfına bir tane olmak üzere yeterli miktarda çoğaltın. Herkese imza attırın ve sandık kurulu mührü ile MÜHÜRLEYİN! İlan ettikten sonra sınıf kapısına sonuç formunu asmanız gerekiyor. Asmayı unutmanız mümkün değil; her türlü hatırlatırlar…

# Sandık kurulu tutanak defterinin kalan yerlerini doldurun ve tüm üyelerinize imza attırın. Bu defteri de dönüş zarfına yani en üst boğuma koyacaksınız.

# Geçersiz, geçerli, artan oy pusulaları, artan zarflar hepsini ayrı ayrı bağlayın. Bağladığınız kısmı mühür mumu ile mühürleyin. Çuvalın altına hepsini koyun. Çuvalın altına artan malzemeleri, pusulalar, zarflar ve birer sayım-döküm cetveli, sonuç tutanağı konulacak.. Üst boğumda ise sadece DÖNÜŞ ZARFI olmak zorunda. Dönüş zarfına ne konulacağı zarfın üzerinde yazıyor. Bir zahmet ona göre hareket edin.

# Sandık kurulu mührünü çuvala sakın koymayın! Cebinizde saklayın; ilçe seçim kuruluna elden teslim edeceksiniz.  Yanlışlıkla en alt boğuma koyarsanız tüm çuvalın mühürünü sökmek ve aramak zorunda kalırsınız. Günün sonunda inanılmaz angarya bir iş istemiyorsanız dikkat edin!

# Çuvalınızı 1. ve 2. boğum şeklinde bağlayıp mühürleyin. Bina sorumlusu ve polislerin yanına giderek ilçe seçim kuruluna gitmeniz için yardımcı olmalarını isteyin.

# İlçe seçim kuruluna çuvalı ve mührü elden teslim edeceksiniz. Bu teslim nedeniyle imza atacaksınız. Bulunduğunuz yerde yarım saat – bir saat veri girişi yapılmasını bekleyeceksiniz. Ardından elinize bir kağıt verilecek ve işiniz sonlanmış olacak.

Tam olarak anlamadığınız veya kafanıza takılan her soruyu yorum bölümünden sorabilirsiniz.